SXH xảy ra quanh năm, nhưng cao điểm là mùa mưa, nhất là từ tháng 7-10 trong năm, bởi trong thời gian này, nhiệt độ và độ ẩm thích hợp cho quá trình sinh sản và nảy nở của muỗi.
Khi bước vào mùa mưa, thời tiết ẩm thấp, vòng đời của muỗi từ trứng cho đến khi trở thành muỗi trưởng thành là khoảng 8 ngày, và có thể sống trung bình 1 tháng. Vào mùa khô (từ tháng 12 đến tháng 5 năm sau), vòng đời của chúng kéo dài hơn 20 ngày. Trong môi trường không khí khô hạn, trứng muỗi không thể nở được, sẽ trở thành lăng quăng khi có cơn mưa đầu tiên. Do vậy, khi bắt đầu mùa mưa, lăng quăng xuất hiện khắp nơi và muỗi xuất hiện rất nhiều.
SXH được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp vào một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Sự lan truyền của vi-rút gây bệnh SXH đã dẫn đến sự bùng nổ toàn cầu các trường hợp SXH lâm sàng. Trên 2,5 tỉ người có nguy cơ mắc sốt xuất huyết (SXH) phân bố trên 100 quốc gia (hình 3) và trên 50-100 triệu trường hợp SXH xảy ra hằng năm, với khoảng 20.000 trường hợp tử vong. Khu vực Đông Nam Á hiện nay là trung tâm của dịch SXH, chiếm 70% trường hợp mắc bệnh và tử vong trên toàn thế giới.
Tại Việt Nam, năm 1998 đã xảy ra trận dịch lớn SXH ở 51/67 tỉnh thành, trong đó chủ yếu ở 19 tỉnh phía Nam, với tổng số ca mắc là 119.429 và 342 trường hợp tử vong. Những năm gần đây, số ca tử vong đã giảm hẳn (hình 4) nhờ tổ chức hệ thống mạng lưới giám sát, điều trị tốt từ trung ương đến cơ sở, cũng như những tiến bộ điều trị hồi sức sốc, hô hấp. Trong 6 tháng đầu năm 2013 (hình 1), tại khu vực phía Nam, tổng số ca mắc SXH là 10.659 trường hợp, giảm 45% so với cùng kỳ năm ngoái (19.516 trường hợp), tử vong 10 trường hợp.
Tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh thật sự cao hơn nhiều lần do có nhiều trường hợp xảy ra trong cộng đồng, không được phát hiện bởi hệ thống giám sát của bệnh viện, vì nhiễm vi-rút Dengue có biểu hiện có thể từ rất nhẹ như các trường hợp sốt do nhiễm siêu vi đến rất nặng của triệu chứng SXH và hội chứng sốc Dengue. Nhiễm Dengue ngày nay cũng là nguyên nhân mắc bệnh hàng đầu của du khách châu Mỹ và châu Âu trở về nước sau khi đã đến các quốc gia vùng dịch SXH.
Hiện nay, tỷ lệ tử vong do SXH là dưới 1% (tổng số trường hợp nặng) ở các nơi có kinh nghiệm điều trị và 5% ở các nơi có ít kinh nghiệm hơn.
Hình 4. Số tử vong giảm hẳn trong những năm gần đây.
BS.CK2 Nguyễn Minh Tiến
Trưởng khoa Hồi sức tích cực chống độc - BV Nhi đồng 1 (TP.HCM)