Thông thường, vi khuẩn lao xâm nhập vào cơ thể gây tổn thương sơ nhiễm bằng ba con đường:
Đường hô hấp: Do bé hít phải các giọt nước bọt có chứa từ 1 - 2 vi khuẩn lao mà người bị lao phổi ho khạc, bắn ra bên ngoài.
Đường tiêu hóa: Phần lớn là do bé uống phải sữa tươi của những con bò bị lao, hoặc có thể do bé nuốt phải vi khuẩn lao lẫn trong thức ăn, đồ uống. Thể đặc biệt là lao sơ nhiễm bẩm sinh, do thai nhi nuốt phải nước ối hoặc dịch âm đạo có vi khuẩn lao của người mẹ bị lao nội mạc tử cung hoặc lao âm đạo.
Đường da – niêm mạc: Vi khuẩn lao có thể xâm nhập vào những vùng da sây sát, chảy máu hoặc những vùng niêm mạc mắt, họng... bị tổn thương. Vi khuẩn lao gây tổn thương sơ nhiễm ở những nơi xâm nhập: phế nang phổi, niêm mạc ruột, mắt, họng hoặc da, hình thành ổ loét sơ nhiễm; sau đó theo đường bạch huyết lan vào các hạch khu vực, phát triển ở đây tạo thành phức hợp sơ nhiễm.
Trong đại đa số trường hợp, lao sơ nhiễm chỉ thể hiện bằng những triệu chứng không đặc hiệu như ho, sốt, đổ mồ hôi trộm, chậm lớn, biếng ăn, sụt cân.
Sốt: Đa số bệnh nhân lao sơ nhiễm có triệu chứng âm thầm như sốt nhẹ về chiều, mệt mỏi, chán ăn, sút cân, đổ mồ hôi lúc ngủ dù trời lạnh. Những thể nặng hơn có sốt dao động, thân nhiệt thay đổi trên dưới 380C và những biểu hiện toàn thân nhiều hơn.
Triệu chứng hô hấp: Ho dai dẳng, có thể lúc đầu ho khan sau đó ho đờm hoặc ho ra chất như bã đậu. Khi hạch lớn có thể gây chèn ép khiến bé thở khò khè, khó thở. Ngoài ra, lao sơ nhiễm còn biểu hiện ở nơi khác như đau bụng, tiêu chảy kéo dài, hoặc có hạch trong ổ bụng…
Ho dai dẳng là một trong những triệu chứng của bệnh (Ảnh minh họa)
Tiêm vắc-xin BCG cho bé sơ sinh là biện pháp tốt giúp ngăn chặn mắc lao sơ nhiễm. Ở những bé đã được tiêm ngừa vắc-xin, nếu vi khuẩn lao xâm nhập cũng chỉ gây nên một số sơ nhiễm nhẹ, ít có biến chứng nguy hiểm như lao màng não hay lao kê... Hiệu quả bảo vệ của vắc-xin BCG là khoảng 80%.
Ngoài tiêm phòng vắc-xin, cha mẹ cần lưu ý thêm:
- Tạo cho bé điều kiện sống vệ sinh, thông thoáng. Bé nên tiếp xúc với thiên nhiên, khí trời tự nhiên càng nhiều càng tốt.
- Những người tiếp xúc với bé nên được kiểm tra sức khỏe, đề phòng có nguồn lây nhiễm.
- Khi cho bé uống sữa tươi phải nấu kỹ hoặc dùng những sản phẩm sữa tươi có tiệt trùng bảo đảm.
- Chú ý chăm sóc bé tốt, phòng chống các bệnh khác như suy dinh dưỡng, còi xương, nhiễm khuẩn, nhiễm vi-rút...
- Bé cần được ăn uống đầy đủ dưỡng chất. Trẻ nhỏ nên bú sữa mẹ sớm sau sinh đến 1- 2 tuổi và ăn dặm đúng cách.
- Cho bé tiêm phòng đầy đủ bệnh lao sau sinh và những bệnh khác.
BS.CK2 Nguyễn Thị Thanh
Trưởng khoa Dịch vụ 1, BV Nhi Đồng 2, TP.HCM
