Tuổi càng nhỏ nguy cơ mắc lao sơ nhiễm càng cao
Theo số liệu thống kê, trong số 100 người nhiễm lao, khoảng 10 người sẽ trở thành bệnh nhân lao. Ở Việt Nam , lao sơ nhiễm thường xảy ra ở trẻ nhỏ. Trong đại đa số trường hợp lao sơ nhiễm chỉ thể hiện bằng những triệu chứng không đặc hiệu như ho, sốt, đổ mồ hôi trộm, chậm lớn, biếng ăn, sụt cân.
Lao sơ nhiễm là những biểu hiện của một cơ quan trong cơ thể sau lần đầu tiên tiếp xúc với vi khuẩn lao. Những trường hợp không có biểu hiện lâm sàng mà chỉ có thay đổi sinh học với bằng chứng là có phản ứng dương tính với Tuberculin thì được gọi là nhiễm lao hay lao sơ nhiễm tiềm tàng. Vi khuẩn lao xâm nhập vào cơ thể gây tổn thương sơ nhiễm bằng ba con đường.
· Đường hô hấp: Do hít phải các giọt nước bọt có chứa từ 1 đến 2 vi khuẩn lao mà người bị lao phổi ho khạc bắn ra bên ngoài.
· Đường tiêu hoá: Lây nhiễm theo con đường này phần lớn là do uống phải sữa tươi của những con bò bị lao vú chưa tiệt trùng hoặc tiệt trùng không đúng nguyên tắc. Do nuốt phải vi khuẩn lao lẫn trong thức ăn, đồ uống khác. Thể đặc biệt là lao sơ nhiễm bẩm sinh, do thai nhi nuốt phải nước ối hoặc dịch âm đạo có vi khuẩn lao do người mẹ bị lao nội mạc tử cung hoặc lao âm đạo.
· Đường da – niêm mạc: Lây nhiễm theo đường này hiếm gặp hơn, vi khuẩn lao có thể xâm nhập vào những vùng da sây sát, chảy máu hoặc những vùng niêm mạc mắt, họng... bị tổn thương.
Vi khuẩn lao gây tổn thương sơ nhiễm ở những nơi xâm nhập: phế nang phổi, niêm mạc ruột, mắt, họng hoặc , da hình thành ổ loét sơ nhiễm; sau đó theo đường bạch huyết lan vào các hạch khu vực, phát triển ở đây tạo thành phức hợp sơ nhiễm.
Tuổi càng nhỏ nguy cơ mắc lao sơ nhiễm càng cao, nhất là trẻ nhỏ chưa được tiêm ngừa hoặc ở trẻ suy dinh dưỡng, còi xương hay nhiễm khuẩn khác. Tuổi thông thường mắc bệnh lao sơ nhiễm là từ 1 đến 5 tuổi. Ở các nước phát triển, bệnh lao không đáng kể, nguồn lây ít, tuổi mắc bệnh cao hơn, từ 8 – 12 tuổi.
Sự tiếp xúc gần gũi với nguồn lây cùng sống trong một gia đình, đặc biệt là những người trực tiếp chăm sóc trẻ như người mẹ, người giúp việc bị lao sẽ làm cho trẻ dễ bị lao sơ nhiễm.
Triệu chứng
Đa số bệnh nhân lao sơ nhiễm có triệu chứng âm thầm như sốt nhẹ về chiều, mệt mỏi, chán ăn, sút cân, đổ mồ hôi lúc ngủ dù là trời lạnh. Những thể nặng hơn có sốt dao động, thân nhiệt thay đổi trên dưới 380C và những biểu hiện toàn thân nhiều hơn.
Triệu chứng hô hấp: Ho dai dẳng, có thể lúc đầu ho khan sau đó ho đàm, hoặc ho ra chất như bã đậu. Khi hạch lớn có thể gây chèn ép: bệnh nhân thở khò khè, khó thở.
Ngoài ra lao sơ nhiễm còn biểu hiện nơi khác như đau bụng, tiêu chảy kéo dài , hoặc có hạch trong ổ bụng,v.v..
Nếu chẩn đoán điều trị không kịp thời lao sơ nhiễm phổi có các biến chứng như xẹp phổi, lao phế quản, lao phổi , lao kê phổi, lao xương, lao màng phổi…
Tiêm vaccin BCG: Tiêm vaccin BCG cho trẻ sơ sinh là biện pháp tốt ngăn chặn mắc lao sơ nhiễm, nhất là ở các nước bệnh lao còn nhiều trong đó có Việt Nam. Ở những trẻ đã có tiêm ngừa nếu vi khuẩn lao xâm nhập cũng chỉ gây nên 1 sơ nhiễm nhẹ, ít có biến chứng nguy hiểm như lao màng não hay lao kê v.v..
Trẻ không tiêm vaccin BCG có nguy cơ mắc bệnh cao hơn trẻ đã tiêm. Tuy nhiên trẻ đã được tiêm vaccin tiếp xúc gần gũi với nguồn lây mạnh vẫn có khả năng lây bệnh. Hiệu quả bảo vệ của BCG khoảng 80%.
Phòng bệnh
· Điều kiện sống phải vệ sinh, thông thoáng, trẻ nên tiếp xúc nhiều với thiên nhiên, khí trời tự nhiên càng nhiều càng tốt.
· Những người tiếp xúc với trẻ nên được kiểm tra sức khỏe, đề phòng có nguồn lây nhiễm .
· Khi cho trẻ uống sữa tươi phải nấu kỹ hoặc dùng những sản phẩm sữa tươi có tiệt trùng bảo đảm.
· Phòng chống các bệnh khác như suy dinh dưỡng, còi xương, nhiễm khuẩn, nhiễm virus v.v...
· Ăn uống đầy đủ chất, trẻ nhỏ nên bú sữa mẹ sớm sau sinh đến 1- 2 tuổi và ăn dặm đúng cách.
· Chích ngừa đầy đủ bệnh lao sau sinh và những bệnh khác.
Theo BV Nhi Đồng 2
BS.CK2.Nguyễn Thị Thanh - TK.Dịch vụ 1
